قرآن و ارث
از نگران کننده ترین پدیده های تباهی آور عصر حاضر، موضوع مقایسه میان آفرینش زن و مرد و نتیجه گیری های ناروایی است که در پی آن مقایسه ها صورت می پذیرد.
بر پایه آیه «للذکر مثل حظ الانثیین »(1)سهم فر زند پسر در ارث دو برابر سهم دختر است. بر همین اساس در انبوه روایات شیعه و سنی و نیز قانون مدنی کشور، همین حکم جاری است.
حق زن به ظاهر پس از حق مرد مطرح شده است، ولی در واقع پیش از حق مرد تثبیت و ادا می شود.
توضیح: آیه نمی فرماید مردان دو برابر زنان یا زنان نصف مردان ارث می برند. بلکه می فرماید از میان فر زندان سهم هر پسر، برابر سهم دو دختر است. پس ابتدا از سهم فر زند پسر سخن به میان می آید ولی مقدار آن را به تعیین سهم دختر واگذار می کند. بدین معنی که معیار در مقدار سهم مرد، معین شدن سهم زن است. گویا به پسری می گویند، شما ارث فراوان برده اید ولی مقدار آن معلوم نیست. تنها همین معلوم است که سهم شما دو برابر سهم خواهرتان است. بنابراین او ناچار است نخست به سهم خواهر اعتراف کند و میزان آن را بداند، سپس حق خود را که دو برابر است، بردارد.
بدین مقدار مرد دلخوش از دو برابر بودن سهمیه خود است و چندان اعتراضی به حکم ندارد و زن محروم گذشته نیز از این که با احترام، بخشی از ارث به وی تعلق گرفته خرسند است. با این تقسیم - به طور مثال از دوازده میلیون تومان پول که از پدری به تنها دختر و پسرش به ارث برسد، چهار میلیون سهم دختر می شود و هشت میلیون سهم پسر. این به ظاهر پایان تقسیم ارث میان دختر و پسر (مرد و زن) است ولی در حقیقت کار به پایان نرسیده است.
بهره زن در هنگام تقسیم ارث ، نصف بهره مرد است ولی از طرفی از سوی خداوند میان زن و مرد احکامی مقرر شده است که این کاستی برای زن جبران می شود و چه بسا سهمیه او بیشتر از مرد می گردد. زیرا با طرح چند وظیفه بر مرد، او موظف به پرداخت مخارجی است که زن عهده دار آن نیست. برخی از آن ها بدین قرار است:
1 - پرداخت مخارج خانواده (همسر، فر زندان، پدر و مادر): زن در این مرحله وظیفه ای ندارد و هر چند ثروتمند باشد، تامین مخارج زندگی بر عهده مرد است.
2 - پرداخت دیه: هرگاه فرزندان (دختر یا پسر) به سبب انجام کاری به پرداخت دیه محکوم شوند، در حقیقت مرد است که باید این دیه را بپردازد نه زن. هرگاه فامیل هم ناچار به پرداخت دیه شوند، مردان فامیل عهده دار پرداخت آن جریمه اند نه زنان.(2)
3 - پرداخت مهریه: در خواستگاری و ازدواج، مرد است که به زن مهریه می دهد نه به عکس.
4 - مخارج کار خانه و شیر دادن به بچه ها: مرد وظیفه دارد که در صورت تقاضای زن، نسبت به انجام کار خانه و شیر دادن به اطفال، به وی مزد دهد و حال آنکه در انجام کارهای مرد، لازم نیست زن چیزی به مرد بپردازد.
5 - و اموری دیگر: با توجه به احکام نامبرده، آنچه مرد در ارث به دست آورده در حقیقت بیشتر به مصرف زن می رسد و گاه بهره واقعی او از نصف ارث هم کمتر می شود. بنابراین باید سهمیه زن و مرد در این موضوع را به حقوق و درآمد تعبیر کنیم. زن حقوق کمتری از مرد دارد ولی در واقع درآمد وی مساوی با او یا بیشتر از وی است.
افزون بر همه اینها، زن ناچار نیست حاصل دسترنج خود در بیرون خانه را به مصرف خانه برساند. آنچه او کسب می کند در خانه باشد یا بیرون به خود او تعلق دارد; در حالی که مرد حاصل کار خود را - به دلیل حقوقی که بر عهده اوست - به خانه می آورد و به مصرف خانواده اش می رساند.
1 .نساء،11.
2. علل الشرایع، ج 2، باب 371.