احسان و نیکوکاری از اموری است که در حوزه عمل اجتماعی و هنجارهای پسندیده قرار می گیرد و یکی از فضیلت های اخلاقی نیز به شمار می رود و هر کسی که از فطرت سالم برخوردار باشد زبان به ستایش و تحسین اهل احسان و نیکوکاران می گشاید.

در آموزه های قرآنی برای احسان معانی سه گانه ای بیان شده است که یکی از معانی آن ارتباط تنگاتنگی با مسأله ایمان و ارتباط انسان با خدا دارد و در حقیقت در حوزه های شناختی و بینشی و نگرشی معنا و مفهوم می یابد.

در آیات قرآن، نیکی خداوند به بندگان چه در دنیا و آخرت و چه در زمینه نیازهای روحی و روانی یا در حوزه امور مادی به عنوان مصداق احسان شمرده شده است. از این رو قرآن از زبان حضرت یوسف تبیین می کند که رهایی وی از زندان و بازگشت خانواده به سوی او از مصادیق احسان خداوند به آن حضرت بوده است. آن حضرت(علیه السلام) می فرماید: قد اخرجنی من السجن و جاءبکم من البدو من بعد ان نزع الشیطان بینی و بین اخوتی (یوسف آیه 100) در این آیه آمدن خاندان یعقوب(علیه السلام) به سبب جای گزینی زندگی به مصر به جای بادیه نشینی، رهایی آنان از خشک سالی و نیز قحطی به دنبال مرگ احشام، هم چنین پایان دادن به جدایی یوسف(علیه السلام) و خانواده اش نیکی خدا به وی خوانده شده است. (مجمع البیان ج5 ص406 و المیزان ج11 ص 247)

قرآن ثروت و دارایی را نیز مصداقی از نیکی خدا برمی شمارد (قصص آیه 76) و گنج قارون را از زبان بنی اسرائیل احسان خدا به وی می داند. (قصص آیه 76)

خداوند اهل احسان را دوست دارد

1-« أحْسِنُوا إنَّ اللهَ یحِبُّ المُحْسِنینَ»؛« نیکی کنید که خداوند نیکوکاران را دوست می دارد.»

2. «أحْسِنْ کما أحْسَنَ اللهُ إلَیک»؛ « نیکی کن همان گونه که خداوند به تو نیکی کرد.»

3. «إنَّ اللهَ یأمُرُ بِالعَدْلِ وَالاحْسانِ»؛« به درستی که خداوند بر عدالت و نیکوکاری فرمان می دهد.»

خداوند متعال  با همه نعماتش در حق بندگانش احسان کرده است و از ما می خواهد که از آنچه در اختیارمان گذاشته احسان کنیم و پاداش هایی را برای ما هم در دنیا و هم در آخرت تعیین می کند .

پاداش نیکوکاری

1. دوستی خداوند: « فَأَتاهُمُ اللهُ ثَوابَ الدُّنیا وَحُسْنَ ثَوابِ الاخِرَةِ واللهُ یحِبُّ المُحْسِنینَ»؛« پس خداوند به آنها (نیکوکاران) ثواب دنیا و پاداش نیک آن جهان را داد و خداوند نیکوکاران را دوست دارد.»

2. پاداش دنیایی: « لِلَّذین أَحْسَنُوا فی هذِه الدُّنیا حَسَنَة»؛  « برای کسانی که احسان می کنند در همین دنیا پاداشی است.»

3. پشتیبانی الهی:« إنَّ اللهَ لَمَعَ المُحسِنینَ»؛ « خداوند هر آینه با نیکوکاران است.»

شرایط نیکوکاری

1. پاسخگویی با نیکی بیشتر:« وَإذا حُییتُم بِتَحِیةٍ فَحَیوا بِأحْسَنَ مِنها»؛7 « هر گاه با نیکی ای مورد لطف قرار گرفتید، با نیکی ای برتر از آن پاسخ گویید.»

2. دوری از منت گذاشتن: عن أمیر المؤمنین علیه السلام أنََّهُ قالَ: « تَمامُ الاحسانِ تَرْک المَنِّ بِهِ ؛ احسان با دوری از منت گذاشتن [بر دیگران] کامل می شود.»

3. عدم تبعیض: عن امیر المؤمنین علیه السلام أنَّهُ قالَ: « المُحسِنُ مَنْ عَمَّ النَّاسَ بِالْاِحْسانِ؛ نیکوکار کسی است که همگان را مورد احسان قرار دهد.»

روزی « انس» نزد امام مجتبی علیه السلام نشسته بود که کنیزکی از کنیزکان امام وارد شد و شاخه گلی را به امام مجتبی علیه السلام هدیه داد. امام گل را گرفت و لبخندی زد و فرمود: « تو آزادی!» انس عرض کرد: « یابن رسول الله! آن جاریه فقط یک شاخه گل به شما هدیه کرد و شما او را آزاد می کنید؟» حضرت فرمود: « خداوند فرموده است: « وَإذا حُییتُم بِتَحِیةٍ فَحَیوا بِأحسَنَ مِنهَا»؛ هرگاه با نیکی ای مورد لطف قرار گرفتید، با نیکی ای بهتر آن را پاسخ گویید. این کنیز می خواست به من احسان کند و من نیز به او احسان کردم و بهترین احسان به او آزادی اش است.»

به روزگار سلامت شکستگان دریاب                 که خیرخاطر مسکین بلا بگرداند

منبع:payame quran.mihanblog.com