از نظر قرآن،بهترین نحوه ابراز شادی مشروع چیست؟
از نشانههاي مؤمن داشتن چهرهاي شادمان و با طراوت است. حضرت اميرالمؤمنين عليميفرمايد: “المؤمن بشره في وجهه و حزنه في قلبه; مؤمن را شادماني در چهره و اندوه در دل است يعني اندوه خود را پنهان ميكند."(نهجالبلاغه، حكمت 333.) و در سخني ديگر ميفرمايد: “شادي تو براي چيزي باشد كه در آخرت مفيد است و اندوه تو براي از دست دادن چيزي از آخرت باشد."(همان، نامة 22.) حضرت صادقميفرمايد: “شادماني در سه خصلت است: در وفاي به عهد و مراعات حقوق ديگران و در سختيها به ياري ديگران برخاستن."(ميزان الحكمة، حديث شمارة 8451.) از سوي ديگر خوشحال كردن مؤمنان و شاد نمودن آنان است و شادي خواهي و اندوه ستيزي در تعاليم اسلامي جلوة ويژهاي دارد. در روايتي ميخوانيم كه پيامبر اسلامفرمود: “من سرّ مؤمناً فقد سرّني و من سرّني فقد سرّ الله; هر كس مؤمني را مسرور نمايد من را مسرور ساخته است و هر كس مرا خرسند سازد خدا را خرسند ساخته است."(سفينة البحار، شيخ عباس قمي، ج 4، ص 125، دارالاسوة.) ذكر چند نكته در اين مورد قابل توجه است:
الف) وسيلهاي كه براي شاد نمودن ديگران استفاده ميشود بايد وسيلة صحيح و مباح باشد.(ر.ك: سيري در سيره نبوي، شهيد مطهري، ص 118، 119 و 133، انتشارات صدرا.)
نميشود مسخره كردن و دست انداختن ديگران را وسيلة خنده و شادي ديگران قرار داد; اين نه تنها ثوابي ندارد، بلكه گناهي بزرگ است. شاد كردن ديگران تنها به گفتن فكاهي و سخنان خندهدار نيست، بلكه زيباترين شيوه براي شادي ديگران اين است كه غمي از دل مؤمني برداشته شود و اگر مشكلاتي دارد در رفع آن به او كمك كنيم.
ب) شادماني ممدوح از ديدگاه قرآن:
شادماني مؤمنان به جهت: 1. امتثال امر خدا; 2. به دست آوردن فضل و رحمت الهي; 3. نزول وحي; 4. كارهاي پسنديده; 5. توجه به خداوند; 6. زهد; 7. قناعت; 8. رضايتمندي با توجه به قضا و قدر الهي; 9. نماز سر وقت و… از مواردي است كه مدح شده است.(ر.ك: قرآن مجيد، روم، 4; يونس، 58; رعد، 36; حديد، 23 و… .)
نيز شوخي و مزاح و خنداندن و شاد كردن ديگران با خواندن سرودها و اشعاري كه به دور از لغو و بيهودهگرايي باشد، سيره عملي آنان بوده است.(ر.ك: ميزان الحكمة، محمد محمدي ريشهري، ترجمة حميدرضا رستمي، ج 11، ص 5546، دارالحديث / خنده، شوخي، شادماني، احمد لقماني، ص 58، نشر عطر سعادت.)
ج) يكي از راههاي ادخال سرور و مزاح و شوخيهاي مناسب و مشروع
امام صادقدر رابطه با آيه شريفة “وَ الَّذِينَ يُؤْذُونَ الْمُؤْمِنِينَ وَ الْمُؤْمِنَـَتِ بِغَيْرِ مَا اكْتَسَبُواْ فَقَدِ احْتَمَلُواْ بُهْتَـَنًا وَ إِثْمًا مُّبِينًا; (احزاب، 58) ميفرمايد: “براي كسي كه در ]محافل و مجالس و…[ ادخال سرور كند، هزار هزار حسنه است."(اصول كافي، كليني;، ج 2، ص 196، دارالتعارف للمطبوعات.)
البته بايد توجه كرد كه در روايات، زياد خنديدن و با قهقهه خنديدن، مذمت و به لبخند زدن به هنگام خنده و شادي سفارش و تأكيد شده است.(ر.ك: بحارالانوار، همان، ج 16، ص 392.)
نتيجه آنكه: اگر جشن، سرور و شادماني كه به منزلة زنگ تفريح به حساب ميآيد، انسان را به هدفنهايي آفرينش نزديك كند، پسنديده و در غير اين صورت ناپسند است.